Putların üzerindeki ayak izleri
 

Her insanın putları var mı? Putun tanımını “sıkı sıkıya bağlanılarak kendisinden bir beklenti olunan ve savunulan şey” olarak yaparsak sanırım hepimizin bir veya birkaç putu var anlamına gelecektir. Peki putlaştırma her şeye yapılabilir mi? Örneğin Kuran, bir kişi, para, mal, mülk, bir düşünce veya bir siyasi parti vb…

İbrahim Peygamber’in örneklerinde yukarıdakine çok benzeyen bir put tanımı yapılır. Bu tanımın içerisindeki “savunma ve sığınma” ifadeleri can alıcı noktalar olarak karşımıza çıkıyor. İbrahim karşısındakilere “Kendinizi adadığınız bu putlarda neyin nesidir? Siz ve atalarınız açık bir yanılgı ve sapkınlık içerisindesiniz!” (21/52-54) diyerek karşısındakileri eleştirdiğinde tepkileri normal olan insanlar, İbrahim putlarına zarar verdiği anda İbrahim’i ateşe atacak kadar kendilerini kaybeder duruma gelebiliyorlar.

Öğütlerle dolu olduğu için sıklıkla işaret edilen İbrahim örneğinde insanın içerisinde olacağı psikolojik bir durumu izleyebiliyoruz. Tartışmalar sırasında bazen karşımızdaki insanın aniden farklı bir psikolojiye girdiğini ve normalde yapmayacağı davranışları yaptığını görebiliriz. Bu, karşımızdaki insanın putlarından birinin üzerine bırakılan “bir ayak izidir.” Gelinen bu noktadan sonra artık her iki taraf içinde tehlikelidir.

Bir puta masumca bırakılan ayak izi gerçekte çok çekicidir. Çünkü bastığınız put sizin putunuzun tam zıttıdır. Sizin her ayak iziniz kendi putunuza süreceğiniz daha parlak bir ciladır. Aynı şekilde ayak izi ile kirlenen putun sahibi hem kendi putundan ayak izini silip hemde daha çok parlatmak için karşısındaki puta daha belirgin bir ayak izi bırakacaktır. Bekleneceği gibi ayak izi yarışının sonu ateş olacaktır…

Kuşkusuz İbrahim’in tartışma yöntemi övüldüğüne göre başka bir sonuç daha çıkarmamız gerekiyor. Zira İbrahim’in bir putu yoktu. O sadece ayak izleri bırakan ama kendisinin ayak izi bırakılacak bir putu olmayan bir bilgeydi.

Buraya kadar iki farklı yöntem çıkıyor ortaya;

1-) Her iki tarafında putlara sahip olduğu bir tartışma

2-) Taraflardan birinin putunun olmadığı bir tartışma

Birinci tipteki tartışma her iki tarafında gerçekte yanlış yönde olduğunun göstergesidir. Çünkü Kuran’ın öğütlerinde Allah’ın dahi putlaştırılması söz konusu değildir.

İkinci tipteki tartışmada ise Kuran’ın öğütlerine benzer bir davranış sergilendiğini düşünebiliriz. Çünkü herhangi bir şekilde put edinmeyen bir kişi hiçbir tartışmada bir putu savunmak durumunda kalmayacaktır. Bu nedenlede kendi iddiası dışında odaklanacağı bir nokta olmadığı için tezini daha kolay, daha anlaşılır ve açık bir şekilde gözler önüne serebilecektir.

Bir çıkarımla şu söylenebilir mi?

Bir tartışmada taraflar öfkeleniyor veya tartışmadan uzaklaşıyorsa “putlar kirleniyor” denilebilir mi?

Son olarak tartışmanın zekice ve güzel bir dille yapılması gerektiğini öğütleyen birkaç ayete bakalım.

17/53 İnanan kullarıma söyle, en güzel şekilde konuşsunlar. Doğrusu şeytan aralarını bozmak ister. Şeytan şüphesiz insanın apaçık düşmanıdır.

21/58 Hepsini param parça etti; ancak belki ona danışırlar diye en büyüklerine dokunmadı.

21/62 “İbrahim, tanrılarımıza bunu sen mi yaptın,” dediler.

21/63 İbrahim: “Belki onu su büyükleri yapmıştır, konuşabiliyorlarsa onlara sorun” dedi.

21/64 Kendi vicdanlarına dönüp, kendi kendilerine şunu söylediler: “Gerçekten sizler haksızsınız.”

21/65 Sonra tekrar eski kafalarına döndüler: “Bunların konuşamadığını sen gayet iyi bilirsin!”

Gerçeklere değil, olmasını istediğine ve inanmak istediğine inanan insanın putu vardır. Kendisi istediği gibi inanır. Ama gerçekler olmasını istediklerimizden ve zanlarımızdan çok uzak.