Sabiilik Nedir

[dost1]

Selamun Aleykum! Değerli Kardeşlerim!


Mandeen veya Mandayya di*ninin tarihçesi üzerinde birçok tez ileri sürülmüştür. Ancak Mande dininin Babil'e dayandırılması ve gnostik teoriler ihtiva etmesi üzerindeki eğilim genellikle kabul edilen bir tez olarak görülmektedir. Böylece Mandeenlerin esas vatanlarının güney Mezopotamya olduğu hususu da kabul edilmektedir. Ancak buna karşı ge*liştirilen tezler de vardır. Bunlardan birisi bizzat Sâbiî geleneğinin kabul ettiği tezdir ki buna göre Sâbiîler’in asıl vatanları, Filistin-Ürdün bölgesi görünmektedir. Sâbiîler konusunda ileri sürülen tezler bunlardan ibaret değildir. Ancak bu tezle*rin hepsini anlatmak için burası uygun değildir. Burada belirtmek istediğimiz temel konu, Sâbiîlik konusunda gerek Sâbiîlerin kendileri ve gerekse Batılı bilgin*ler, birçok araştırma yapmışlar ve bu alanda çok önemli kaynaklar ortaya çık*mıştır. Belki de Sâbiîler konusunda en güvenilir kaynak Sâbiî kaynaklardır. Sâbiîler kendi dinlerini, Hz.Adem'e ka*dar varan bir tarihe yerleştirmektedirler. Buna göre, ışık elçilerinden olan Manda, Hz. Adem ve eşi Havvayı kötü güçlerden koruma yollarını öğretmiştir. Ancak Sâbiîler, din kurucuları hakkında fazla bilgiye sahip değillerdir. Sâbiîlik hakkın*da en eski bilgiyi veren Romalı yazar Plini'dir, Plini, Sâbiîlerin M.S. I, yüzyılda Fi*listin'den göç ettiklerini yazmaktadır, Plini, Sâbiîlerin kendilerine Mandanı de*diklerini belirtmektedir. Mandanı kelime*siyle Mandaye kelimesi arasında ciddi şe*kilde benzerlik görülmektedir. Sâbiî kutsal kitaptan olan Ginza ve Ha*ran Gavaita'da Sâbiîlerin ana vatan*larının Filistin-Ürdün bölgesi olduğu söy*lenmektedir. Yine kendi ifadelerine göre Sâbiîler, Yahudilerin baskıları sonucu bölgeyi terk etmişlerdir. Nitekim Sâbiî geleneğindeki bazı unsurlar bu bölgenin izini taşımaktadır. Bunlardan en önemlisi Sâbiîlerin kullandığı Mandeencedir. Bu dilin Aramca ile ciddi akrabalığı vardır. Mandeencenin yazı karakteri, Harran bölgesinde yaşamış olan Nebatlılar'ın ya*zı karakteriyle yakınlık göstermektedir. Sâbiîliğin ne zaman doğduğu ve nasıl ge*liştiği konusunda elimizde çok açık bilgi*ler yoktur. Buna göre Sâbiîliğin, Hıristi*yanlık öncesi çağdan zamanımıza kadar geçirdiği süreçte birçok kültürlerle sentez yaparak geliştiğini söylememiz mümkündür. Bunun için Sâbiîlikte hem Yahu*dilik, hem Hıristiyanlık hem de diğer dinî kültürlerin tortularını bulmak mümkün*dür.

Sâbiî dininde dikkat çeken özelliklerden birisi de Gnostik unsurlara fazlaca sahip olmasıdır. Sâbulik hakkında en doğru bil*giyi kendi kutsal kitapları olarak kabul et*tikleri kitaplarda bulmak mümkündür. Sabitlerin en önemli kutsal kitapları Gin*za Rabba (Büyük Hazine) veya Sidra Rabba (Büyük Kitap) gibi isimlerle anı*lan Ginza'dır. Bu kitapta muhtelif konu*lar ele alınmıştır. Hatta bu kitap ikiye ay*rılmaktadır: Sağ Ginza, teolojik, mitolojik ve dünyanın yaratılışı ile ilgili konulara ağırlık verirken; Sol Ginza, psikolojik ve eskatolojik konulara ağırlık vermektedir. Sağ Ginza, on sekiz kısımdan meydana gelmektedir.

Ginza ilk defa 1813 yılında İsveçli bilgin M. Norberg tarafından bilim dünyasına kazandırılmıştır. Daha sonra M. Litbarski önemli bir önsözle Ginza 'nın Almanca bir tercümesini yayınlamıştır. Yine daha sonraki yıllarda Ginza'nın bazı bölümleri İngilizceye tercüme edilmiştir. Sabitlerin kutsal kabul ettikleri başka kitaplar da vardır:

1- Draşia d. Yahya' (Yahya'nın öğretileri)

2- Draşia d Malke (Kralların öğretileri) Her iki kitapta da işlenen konularda Ya*hudi ve İslâm kültürlerinin izleri görül*mektedir. Bunun için Draşia d Yahya ki*tabının İslâmî devirde derlendiğine dair görüşler ileri sürülmüştür.

3- Qolasta (övgü): Bu koleksiyon da çeşitli dua ve ilâhiler vardır. Günlük ibadetlerde okunması gereken dualar toplanmıştır. Bu dua ve ilahiler vaftiz ve ölü ile ilgili dua*lar ve ilahilerdir. Bu kitap üzerinde yapı*lan çalışmalar onun M.S. III. yüzyıla ait olduğunu ortaya koymuştur. Sâbiîlik üzerinde yapılan çalışmalarda Sâbiî rahiplerinin kullandığı Batınî (Esoterigue) metinlerin olduğundan da bahsedilmektedir. Bu Metinler Şunlardır:

1- Alf Trisar Şuialîa: İbadetler hakkında, ilmihal tipi sorular ve cevaplar şeklinde bilgi verilmektedir. Yedi bölümden olu*şur.

2- Alma Rişaia Rabba: Büyük ve küçük alem olmak üzere iki kitap şeklindedir. Ezoterik bilgilerle büyü ile ilgili bilgileri ihtiva eder.

3- Divan Malkuta Alaita (ilahi krallık di*vanı): Rahipliğe giriş merasimlerini an*latmaktadır.

4- Taraşa d Taga d Şişlam Rabba (yüce Şilam’ın rahipliğe girişi): Bu kitap rahipli*ğe giriş törenini anlatmaktadır.

5- Divan Masbuta d Hibil Ziva (Hibil Ziva’nın Vaftizi ile ilgili Divan): Bu kitap Hibil Ziran'ın karanlıklar ülkesine yaptığı seyahatten ve temizlenmesinden bahset*mektedir.

6- Şerh d Qabin d Şişlam Rabba (yüce Şişlam’ın evliliği ile ilgili açıklama).

7- Zihnin Raza Kasia (gizli sır Zihrun): Tarih boyunca. Sabitliğin inançları ve iba*det şekilleri