İnzal Edilenin Tertillendirilmesi

[pramid]

Kur'an'da "kıraat, tilavet, tedris, tertil" gibi "okuma" anlamına gelen birkaç kavram zikredilmektedir. Okumak anlamına gelen kavramların içinde "tertil" kavramı, ilk inen ayetlerde emir kipinde inzal olmasından dolayı farklı bir öneme haizdir. Yüce Rabb'imiz, Müzzemmil Suresi'nde Kur'an'ın tertil ile okunmasını emretmektedir:

"Gecenin birazı hariç olmak üzere geceleyin kalk . Gecenin yansında kalk, yahut yarısından biraz eksilt. Veya bunu artır ve tertil üzere Kur'ân'ı oku. Doğrusu biz, senin üzerine ağır bir söz bırakacağız (Kur'an vahyedeceğiz). Çünkü gece kalkışı hem daha etkili, hem de söz bakımından daha sağlamdır." (Müzzemmil, 2-6)

Tertil Kelimesinin Anlamı

Tertil, "r-t-l" kökünden türemiş bir mastardır. "R-t-l", bir şeyin inci gibi düzgün, güzel ve muntazam olması anlamlarına gelir. Aralarında çok değil, biraz açıklık bulunmakla beraber gayet güzel bir düzgünlükte görülen Ön dişlere "Ratilet el-esnanu" "Dişler, inci gibi düzgün, muntazam oldu" denir.
Sözü de öyle tane tane, yavaş yavaş, güzel, itinalı, düzenli, yerli yerinde, acele etmeden, ara vererek, güzel sıralama ve ifadeyle söylemeye de "tertîli kelâm" derler.

Tertil ile okumak

"Biz bu Kur'an'ı hak olarak indirdik, O, bütün hakikatleri içinde toplayarak indi. Ey Rasul Biz seni ancak müjdeci ve uyarıcı olarak gönderdik. Sana Kur'ân'ı verdik ve onu insanlara sindire sindire (ala mekesin: Üzerinde durarak,) okuyasın diye (kısımlara) ayırdık ve biz onu peyder pey indirdik." (İsra,105-106)

"İşte böylece biz onu Arapça bir Kur'ân olarak indirdik. Onda tehditlerden nice türlüsünü tekrar tekrar açıkladık ki belki sakınırlar, yahut onlara bir ibret ve uyanış verir. Hükmü her yerde geçerli gerçek hükümdar olan Allah yücedir. Kur'ân sana vahy edilirken, vahiy bitmeden önce Kur'ân'ı okumada acele etme; "Rabbim! benim ilmimi artır" de. "(Taha, 113/114)

Demek ki tertil, Kur'an'ın maksadını ve vermek istediği mesajı kavramaya çalışarak, üzerin*de düşünerek yavaş yavaş yapılan okumadır.

Mümin, "Kur'an'da geçen dünya ve ahiretle ilgili her hal ve durum için kendisi ile ilgisi olanlarda bir tavır sergileyebilmelidir." Mesela "Allah hakimlerin hakimi değil midir?" ayeti okunduğunda "hakim nedir, hakimlerin hakimi nasıl olunur?" diye düşünülmeli ve cevap bulunduğunda "Evet Rabbim sen hakimlerin hakimisin" denilmelidir.

Kur'an'ı bu şekilde bütün duyularını kullanarak okuyan mümin, Kur'an'dan daha fazla nasiplenecek, Allah'la irtibatını daha da pekiştirecektir.

Tertil kavramının geçtiği Müzzemmil suresine dikkat edildiğinde Rabbimiz Son Nebi'nin şahsında tüm müminlere "geceleyin kalkıp tertil ile Kur'ân okumalarını" emretmektedir.

Burada "gece"nin keyfiyeti önemlidir. Gece, akşam alaca karanlığının kalkıp yerini koyu karanlığa bırakmasıyla başlar ve sabahın alaca karanlığına kadar devam eder. Bu yönüyle gece, saat on iki de başlayan bugünkü gece algımızdan farklıdır ve uzun bir zaman dilimine tekabül eder. Gece başlayan gün itibari ile akşam ve sabahın arasında olduğu için orta salattır diyebiliriz.
İşte bu uzun zaman diliminde 'tertil ile Kur'ân okuma'dan "gece okuması" anlaşılabilir. "Gece kalkışının daha etkili olması" gecenin sessizliği içinde Rabbe ibadet eden müminlerin kendilerini Allah'a daha yakın hissetmelerini, daha güçlü bir imanla Allah'a bağlanmalarını ifade eder. Böylece gündüz, Şehr'in ağır şartlarında karşılaştıkları hakaret, aşağılanma, tehdit, işkence gibi zorluklara karşı Allah'ın yanlarında olduğunu yakinen hissederek direnirler. "Ağır söz"ün, vahyin gereklerini gönüllüce yerine getirirler.

"Geceleyin tertil ile Kur'ân okuma" emri bütün müminler İçin geçerlidir. Hiç kimsenin olmadığı doğduğumuz ve öleceğimiz an gibi yapayalnız olduğumuz anlarda, gecenin sessizliği İçinde mushaftan Kur'ân okumak, hayatta karşılaştığımız zorluklar, sıkıntılar karşısında yılgınlığa düşmememiz, Allah yardımından ümit kesmemiz için gereklidir.

Vahiyle, Allah'la ilişkimiz donuk, mekanik bir ilişki değildir. Vahyin mesajının yüreklerimize işlemesi, huşu ile Rabbimize yönelmemiz gerekmektedir. Hikmetli, engin bir kavrayışa ulaşmak, bizi bekleyen görevlere hazırlanmak için gece bir nimettir. Bu şekilde "Rabbimizin bize şah damarımızdan daha yakın olduğunu hisseder" hayatımızı ona göre tanzim ederiz.

***

Müslümanca yaşama sorumluluğumuz kendimizi iyi bir şekilde yetiştirmemizi, hem düşünsel hem de ameli olarak sağlam bir kişilik oluşturmamızı gerektirir. Bu da tek kaynağımız olan Kur'an'ı, yaşadığımız çağı, hayatı çok iyi anlamamıza, yaşadığımız çağla Kur'an'ın irtibatını çok iyi kurmamıza bağladır. Bu çaba, özellikle de çok fazla karmaşıklaşan, giriftleşen bu çağda çok daha zor hale gelmektedir. Bunu aşmanın bir yolu da; düşünme, anlama, kaynakla hayatın irtibatını kurma faaliyetini kolektif hale getirmektir.

Kur'an'ın tertil üzere okunması, kişiyi disiplin, mücadelenin sonraki aşamalarında gerekli olan daha büyük ve ağır sorumluluklara hazırlayacak*tır. Toplumsal değişimi Allah'ın iradesine göre yönlendiren "bilgi" bu vesile ile öğrenilir.

"Yine o inkâr edenler dediler ki: "O Kur'an ona, hepsi birden indirilseydi ya"! Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için böyle (parça parça İndirdik) ve onu tertil ile (tane tane ayırarak) okuduk. Hem onlar sana karşı herhangi bir mesel ile gelmezler ki, biz sana (onun karşılığında) doğrusunu ve tefsirin daha güzelini getirmiş olmayalım." (Furkan, 32-33)

Acelecilik insanın temel özelliklerinden biridir.

"İnsan aceleci yaratıldı. Size ayetlerimi göstereceğim. Benden acele istemeyin." (21/Enbiya, 37).

İnsan, genellikle her şeyin bir anda olup bitmesini arzu eder. Azabı da, mükafatı da bir an önce görmek ister. O yüzden acele olanı yani oyun ve eğlenceden ibaret olan bu dünyayı tercih eder, ebedi hayatı gözden kaçırır ve hüsrana uğrayanlardan olur.

Oysa acele ve acelecilik; vahyin İnzaline de tertil ile okunmasına da terstir. Furkan Suresi 32-33. ayetlerinde görüldüğü gibi vahiy, tertil ile inzal edilmiştir.

Bir defada değil, yavaş yavaş inzal edilen Kur'an'ın emre uygun olarak tertil üzere planlı, programlı, sabırlı, düzenli, derinlikli, hikmetli bir şekilde okunması gerekmektedir.

"Ve Kur'an'ı okumam emredildi." Artık kim doğru yola gelirse, yalnız kendisi için gelmiş olur; kim de saparsa ona de ki: "Ben sadece uyarıcılardanım." (27/Neml, 92)

"Kendilerine kitabı verdiğimiz ehliyetli kimseler onu, tilavetinin hakkını vererek okurlar. İşte onlar, ona iman ederler. Her kim de onu inkâr ederse, işte o inkarcılar hüsran içindedirler." (Bakara, 121)

www.vekuran.blogspot.com