[Miralay]

MİLLİ EKONOMİ MODELİ'NDE İNSAN
Peki Milli Ekonomi Modeli’nde insan faktörü nasıl ele alınmaktadır?

Tezimize göre; kaynakların, insanların ihtiyaçlarına yetmeyeceği yönündeki iddia yanlıştır. Tam tersine insanoğlunun her bir ihtiyacı için, uzayda ve dünyada, “hem sınırsız, hem de sürekli yenilenen” binlerce kaynak mevcuttur. Buna karşılık sınırlı olan ise insanın ihtiyaçlarıdır.

Söz konusu insan olduğunda, şayet bir sınırsızlıktan bahsedilecek ise bu “onun ihtirasları”dır. Yoksa insanın yemek, içmek, ısınmak, giyinmek, barınmak vb. çok karmaşık olmayan sınırlı ihtiyaç kalıpları varken, bu ihtiyaçlarını karşılamak üzere yüzlerce hatta binlerce kaynak saymak mümkündür.




Yalnızca modelimizde doğru değerlendirilmesi yapılan bu sınırsız kaynaklara örnek verecek olursak; madenler, enerji sistemleri (güneş enerjisi, nükleer enerji, rüzgar enerjisi, jeotermal enerji, biomas enerji, dalga enerjisi, akıntı enerjisi, yakıt hücreleri ), tarım, hayvancılık ve yan mamulleri, orman ürünleri, deniz ürünleri gibi yeryüzünde bilinen ve bilinmeyen ve sürekli olarak kendini yenileyen binlerce kaynak mevcuttur.

İhtiyaçların sınırlı ve fakat bunları karşılayacak kaynakların sınırsız olduğu yönündeki tespitimizin doğruluğunun bir ispatı da, bugün Batı toplumlarında ve Türkiye’ de de yaşadığımız “deflasyon problemi”dir... Talep yetersizliğinden ortaya çıkan bu sorun, eğer, kaynaklar ihtiyaçlara göre kıt olsa idi, yaşanmazdı.

Yeri gelmişken sadece Milli Ekonomi Modeli ile çözülebilecek olan deflasyon hastalığından bahsedelim.

Bilindiği gibi deflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki sürekli düşüşün adıdır. Enflasyon ile karşılaştırıldığında çok daha tehlikeli olan bu problem, bugün başta ülkemiz olmak üzere, dünyanın hemen hemen her yerinde tüm ülke ekonomilerini tehdit etmektedir.

Fiyatlar genel seviyesindeki genel düşüş, toplam talebin yetersiz kalmasından kaynaklanır. Bu durumda ise firmalar, üretim kapasitesini kısma yoluna gider, işçi çıkartırlar. Bir taraftan tüketiciler, fiyatların daha da düşeceği zannı ile var olan taleplerini daha da kısarlarken, diğer yandan artan işsizlik eksik olan talebi daha da aşağıya çeker.

Meseleyi ele alan Kapitalist anlayışın klasik ayağında, fiyatların ve işçi ücretlerinin esnek olduğu ve sistemin kendi kendini tamir edeceği yanlışı kabul edilmiştir.

Piyasaların kendi kendine dengelenme fikrini kabul etmeyen Keynesyen yaklaşım ise, kamu harcamalarını arttırarak talebi desteklemeyi savundu. Kısmen netice veren bu uygulamada, kamu harcamaları için kullanılan paranın “maliyetli para” olması sonucu zamanla ülkeler hem enflasyon, hem de borç sarmalı ile karşı karşıya geldi.

Çünkü faizle alınan borç para neticesinde hükümetler, bu borçları ödemek için vergi oranlarını arttırmak ve hem cari, hem de sosyal harcamalarını kısmak zorunda kaldılar.

Bu durumda, bir taraftan artan vergiler nedeniyle üretimde maliyetler yükselirken, diğer taraftan hem kamunun orta vadeli harcamalarını kısmak zorunda kalması, hem de vergilerle piyasadan paranın çekilmesi, hane halklarının talebinin de kısılmasına neden oldu. Neticede dünya ekonomileri, hem işsizlik hem de enflasyon denen yeni bir hastalıkla, stagflasyonla tanıştı. Kapitalist anlayışın göremediği nokta, deflasyon hastalığında sebep, halkın tüketmemesi iken, bu açık maliyetli para ile yapılan kamu harcamalarıyla kapatılmaya çalışılmıştır.

Bu noktada Milli Ekonomi Modeli ile sorunun çözümüne geçmeden önce bir durumu tespit etmek gerekir: Büyüyen ekonomiler, neden belli bir süre sonra durağan bir döneme girmekte ve sürekli büyümeyi sağlayamamaktadır?

Sadece Milli Ekonomi Modelinde doğru olarak ele alınan bir başka temel mesele de şudur: Her arzın kendi talebini oluşturacağı düşüncesi ciddi bir yanlıştır. Eğer büyüyen bir ekonomiye sahipseniz, bu büyümeyi karşılayacak tüketim miktarının üretimden elde edilen gelirle sağlanması mümkün değildir. Her dönem bu büyümeye mukabil eksik kalan tüketim miktarının emisyon ile kapatılması zaruridir.

Bu durumdaki ülkelerde belli bir büyüme yakalandığında, büyümenin olduğu her yıl talep eksikliği daha da artmaktadır.

Birkaç yıl sonra bu talep yetersizliği, büyüyen ekonomilerde içinden çıkılmaz bir problem halini alır. Bu durumu, vücudu büyüyen bir insanın o bünyeyi taşıyacak kemik yapısı gelişmediği için tüm bünyenin ağırlık karşısında kırılmasına benzetebiliriz.

90’ lı yılların başında bu görüşlerimizi ilk defa dile getirdiğimizde dünya henüz deflasyonla karşılaşmamıştı. O günlerde dünya ekonomilerinin gelecek on yıl içinde ciddi bir “pazar problemi” yaşayacaklarını, özellikle hızlı büyüyen ekonomilerde gerekli emisyon ayarlamalarının yapılmaması halinde deflasyon sürecini yaşayacaklarını ifade etmiştik.

Hatırlarsanız, 90’lı yılların ortalarında ilk olarak Japonya, deflasyon sürecine girdi. Nominal faizler sıfırlanmasına rağmen reel faiz oranları pozitif kaldı. Japon hane halkları, satın alma güçleri düştüğü ve geleceğe güvenleri kalmadığı için harcamalarını iyice kıstılar. Bu da fiyatların düşmesine, stokların artmasına neden oldu. İşçi çıkartmalar bu süreci takip etti. Japon ekonomisi, halen içine düştüğü bu ortamdan çıkamamıştır.

Ayrıca, şu anda ABD’ye ihracata endekslenmiş Japon ekonomisi, elinde tuttuğu 800 milyar dolarlık ABD parası ile büyük sıkıntı içindedir.

Diğer taraftan 2003 yılı Ocak ayında televizyonlarda yaptığımız çeşitli açıklamalarda, Alman ekonomisinin 2003 yılında durağanlaşacağını, bunun akabinde işsizliğin artacağını ifade etmiştik. Almanya’nın Mastrich kriterlerini askıya alıp, kamu harcamalarını arttırmak, hatta çok kısa bir zaman içerisinde borç almak zorunda kalacağını söylemiştik.

Kısa bir süre sonra dediklerimiz aynen gerçekleşmeye başlamıştır. 2003 yılında Alman ekonomisi önce durağan bir döneme girdi. Sonra işsizlik artmaya başladı. Bugün itibari ile Almanya’da son 72 yılın en büyük işsizlik oranı yaşanmaktadır. İşsiz sayısı 5 milyonu aşmıştır. Bu arada 40 milyar dolarlık dış borç alan Almanya’nın, Mastrich kriterlerine de uymuyor olması AB içerisinde ciddi bir tartışmayı başlatmıştır.

Görünen şu ki, bu uygulamaların hayata geçirildiği Avrupa Birliği daha önce de ifade ettiğimiz gibi, en geç 15 sene içinde dağılmak durumunda kalacaktır.

Almanya büyüyen bir ekonomiye sahipti. Mark’ı bırakıp Euro’ya geçtikten sonra, bu büyüyen ekonomiye karşılık piyasada bulunması gereken para miktarı emisyon ile karşılanamadı. Zira para basma hakkı, Berlin’deki Bundesbank’tan alınarak, Frankfurt’taki Avrupa Merkez Bankası’na geçmiştir.

Ekonomilerde ortaya çıkan deflasyonun tek sebebi, eksik talep de değildir. Bazen piyasalarda fazla miktarda para olmasına rağmen, yine de ekonomiler deflasyona girebilirler. Zira gelir dağılımındaki dengesizlik de, deflasyonu doğuran en temel sebeplerden biridir.

Eğer toplumun önemli bir bölümü, belli bir gelir seviyesinin altına düşerse, artık tüketme kabiliyetini yitirmiş demektir. Piyasada fazla miktarda para olsa bile, bu tüketim kesimine yeniden tüketme kabiliyeti kazandırılmadan ekonominin deflasyondan çıkması mümkün değildir. Yani, sadece faiz oranlarının düşürülmesi ile tüketimin arttırılması bu durumdan çıkış için yeterli değildir.

Nitekim ABD örneğinde bu dediklerimiz ispatlanmaktadır. Faiz oranlarını uzunca bir süre %1’lere çeken FED, deflasyondan çıkmayı hedefledi, ama ancak kısmen başarılı olabildi. Çünkü ABD, halkının büyük bir kısmı geçim sıkıntısı çekmektedir.

Ayrıca faiz oranlarını adeta sıfırlama gayretindeki ABD, toprakları dışında bulunan karşılıksız parasının kendisine geri döneceğinden korktuğu için bu durumu fazlada sürdürememiştir.

Türkiye örneğine bakacak olursak; durum, pek de farklı değildir. Yüksek girdiler nedeniyle maliyetler artarken, diğer taraftan da uygulanan faiz politikaları ile piyasadan para çekildiği için talepte ciddi bir daralma yaşanmaktadır. Böyle bir ekonomide yapılan TEFE ve TÜFE hesaplamaları da yanlıştır.

Bir ekonomide yüksek oranda maliyet enflasyonu var ve aynı zamanda ciddi bir talep daralması yaşanıyor ise, bu hesaplama yöntemi yanlıştır. Örneğin siz, buğday ekiyorsunuz. Buğdayın fiyatı, talep azlığından dolayı % 30 düşüyor. Ama buğdayı elde ederken kullandığınız gübre ve mazot % 35 artmışsa, bugünkü hesaplamalarla % 2.5 olması gereken enflasyon, köylü için % 65’tir.

Bu bağlamda ülkemiz için çözüm, bir taraftan üretim maliyetlerini aşağıya çekecek bir Maliye politikasının ve tüketimi tetikleyecek bir Para politikasının aynı anda devreye konmasıdır.

Gelir dağılımımızda da ciddi bir dengesizlik vardır. Bu da deflasyonun önemli bir sebebidir.

Bugün dünyada hakim olan anlayışta, üretim değil, para ile para kazanma yöntemi tercih edilmiştir.

FEX piyasalarında günde ortalama 2 trilyon dolar işlem görürken, dünyadaki yıllık toplam ticaret hacmi sadece 6,5 trilyon dolar civarındadır. Bu yöntemle paranın belli ellerde stoklanması, toplumda istenilen talebin ortaya çıkmasına engeldir. Uyguladıkları faize dayalı politikalarla Kapitalist anlayışın bu sorunu çözmesi imkansızdır.

Deflasyondan kurtulmak için tek bir program yeterli değildir… Aynı anda hem para politikası, hem maliye politikası, hem bunlara uygun dış ticaret modeli uygulaması, hem de Sosyal Devlet anlayışını hayata geçirmek gerekir.

Tüm açıklığıyla ifade ediyorum ki, ülkeler, Kapitalist anlayışı terk ederek, Milli Ekonomi Modelini hayatlarına geçirmedikleri sürece bu hastalıktan kurtulamazlar.

Görüldüğü gibi ihtiyaçları sınırlı olan insanın, ihtiyaçlarının karşılanması noktasında bir problemi yoktur. Ekonominin sorunu kaynak fazlası nedeniyle bunu toplumun tamamının kullanımına açacak projelerdir.

Kaynakların sınırsız olduğu kabul edildiğinde, Milli Ekonomi Modeline göre asıl mesele, bu kaynakları değerlendirmek ve toplumun her kesiminin adaletli bir şekilde istifadesine sunmaktır.

Tezimize göre bunu yapacak olan da, kaynakları tüm insanlığın hizmetine sunacak bir sorumluluk ve hesap verme duygusuna sahip insandır.

Milli Ekonomi Modeli, ekonominin yalnızca bir meselesini değerlendirmek yerine, tamamını inceleyen ve biri halledilirse diğeri çözümsüz bırakılan sorunların tamamına çözümler getiren tek modeldir.

İktisat tarihinde bilinen böyle kapsamlı ikinci bir tez mevcut değildir.

Tezimize göre ekonominin tüm problemleri birbirine zincirleme bağlıdır. Ve bir meselenin halli için tek bir konunun değil, onunla bağlantılı her meselenin çözülmesi gerekir. Sadece Milli Ekonomi Modelindeki sistemin yapabildiği bu “topyekün çözüm modeli” dünya ekonomilerinin tek kurtuluşudur.