[ÖmerFurkan]

TAHLİL:
1–3.Sad/90. Zikir [öğüt/şeref] sahibi Kur’ân’a kasem olsun ki, –fakat o inkâr edenler bir gurur ve bölünme [muhalefet, ayrılıkçılık] içindedirler– onlardan önce nice kuşakları helâk ettik Biz. Onlar da çağrıştılar. Ama artık kurtuluş vakti değildi.
Sâd/90
Daha evvel, Kalem sûresi‘nin başında bulunan ن [nun] ve Kaf sûresi’nin başında bulunan ق [kaf] harfleri ile ilgili açıklamalarımızda “hurûf-ı mukattaa’” denilen kesik harfler hakkında bazı bilgiler vermiştik. İşte, bu sûrenin başındaki sâd harfi de “hurûf-ı mukattaa”dan biridir. Bize göre bu ص [sâd] harfi; ya Kur’ân’ın yapısı yönünden bir kod, ya bir sayı [90] , ya da uyarı harfidir.
ص [sâd] harfinin ne anlama geldiği ile ilgili olarak; “Mekke’deki bir denizdir”; “ölülerin diriltileceği denizdir”; “Allah’ın isimlerinden biridir”; “Kur’ân’ın isimlerinden biridir” gibi bazı yakıştırmalar yapılmışsa da, bu görüşlerin itibar edilecek, güvenilecek bir dayanağı mevcut değildir.
Diğer taraftan, klâsik kaynakların bir kısmında “sâd” harfiyle ilgili kıraat [okuyuş] farklılıkları dikkat çekmektedir ki, bu kıraat farklılıklarından bazısı “sâd”ı harf olmaktan çıkarıp fiil [emir] konumuna sokmaktadır. Bunun sonucu olarak da “sâd”, anlamlı bir sözcük hâline gelmektedir. Bu kıraatler ve bu kıraatlere göre “sâd”ın kazandığı anlamları Kurtubî şöyle sıralamıştır:
Ubey b. Ka‘b, el-Hasen, İbn-i Ebî İshâk ve Nasr b. Âsım tenvinsiz olarak د [dal] harfi esreli صاد [sâdi] diye okumuşlardır. Buna göre صاد يصادى [sâdi, yusadî=karşı çıktı, karşı çıkar] dan gelmektedir. Sadâ [yankı] sözcüğü de buradan gelmektedir. Buna göre sâdi emrinin manası, “sen amelinle Kur’ân’a karşılık ver” demektir. Yani, sen amelinle ona karşı dur, amelinle ona karşılık ver. Emirlerinin gereğini yap, yasaklarından uzak dur” demektir.
Nehhâs ise bunun anlamının, “Kur’ân’ı oku ve onu okumaya kalkış” olduğunu söylemiştir.
Îsâ b. Ömer ise صاد [sâde] diye “dal” harfini üstün olarak okumuştur. Bu okunuşun da üç türlü açıklaması vardır: Birincisine göre bu “oku” anlamında olur, ikincisinde arka arkaya iki sakin [sesi olmayan harf] gelmesi dolayısıyla üstün okunmuş olabilir. Üçüncüsü ise yemin harfi kullanılmaksızın yemin olması dolayısıyla nasb ile gelmesidir. Bir kimsenin, Allâhe le-ef‘alenne [Allah’a yemin ederim ki mutlaka yapacağım] demesine benzer.
Bunun iğra/teşvik olmak üzere üstün olarak okunduğu da söylenmiştir. Buna göre sözcüğün anlamı fiil olarak, “avladı” şeklindedir.
Anlamının, “Muhammed, insanların kalplerini kendisine iman edinceye kadar avladı ve kendisine meylettirdi” olduğu da söylenmiştir.
Yine İbn-i Ebî İshâk, د [dal] harfini esre ve tenvinli olmak üzere sâdin şeklinde, yemin harfinin hazfedilmiş olması esasına göre mecrur okumuştur. Ancak bu okuyuş hoş bulunmamıştır. Söylenme imkânı bulunamayan seslere ve daha başkalarına benzetilmiş olması da mümkündür. [84]
Zikir [öğüt/şeref] sahibi Kur’ân’a kasem olsun ki
Bu sûre de kasem cümlesiyle başlamıştır ve 1. âyet kasem cümlesinin “kasem bölümü”dür. “Kaseme cevap bölümü”nün hangi âyet olduğu ise, mevcut âyet sıralamasına göre tartışılacak durumdadır. Çünkü sûrenin 2. âyetinin başında bulunan bel [fakat bilakis] edatı, bu âyetin, kasem cümlesinin, “kaseme cevap bölümü” olmasına engel teşkil etmektedir.
Anlatılan bir meseleyi, anlam bakımından tam tersine çevirmek için kullanılan بل [bel] edatı Arapça’da durup dururken kullanılmaz. Bu edat, kendisinden evvelki yargıyı bozar ve yeni bir yargı ortaya çıkarır. Mevcut âyet sıralamasında ise böyle bir şey söz konusu değildir ve بل [bel] edatı yapılmış yemini bozmaya yaramamaktadır.
O halde, kasem cümlesinin “kaseme cevap bölümü”nün, 2. âyetten başka bir âyet olması gerekmekte ve 2. âyetteki بل [bel] edatı 1. âyetin değil, başka bir âyetin yargısını nakzetmektedir. Bu durumda, kasem cümlesi, tabiri caizse askıda kalmış olmaktadır. Zira, gramer kurallarına göre kasem cümlesinin “kaseme cevap bölümü”nün, “kasem bölümü”nün hemen arkasında olması gerekir.
Hatırlanacak olursa aynı mesele Kaf sûresi’nde de karşımıza çıkmış ve orada kasem cümlesinin “kaseme cevap bölümü” olabilecek âyetleri sûre içinde araştırmıştık.
Mevcut meal ve tefsirlerde bu ciddî sorunu yine görmezden gelinmiş ve ne kaseme ne de “bel” edatına dikkat edilmiştir. Konu geçiştirildiği için sûrelerin anlaşılırlığı da tartışılır hâle gelmiştir.
Tebyînu’l-Kur’ân/İşte Kur’ân’ın “Sunuş” bölümünde açıkladığımız gibi; elimizdeki mushafın sûre ve âyet sıralaması sahabe tarafından, kendi anlayışlarına göre yapılmıştır.
Bu yapılandırmada ne Allah’ın bir emri, ne de Peygamberimizin bir öngörüsü söz konusudur. Bu, mevcut Mushaf sıralamasının herhangi bir bağlayıcılığı bulunmadığı anlamına gelmektedir. Dolayısıyla burada da meselenin çözümü için, kasem cümlesinin “kaseme cevap bölümü”nü teşkil edebilecek âyet, sûredeki diğer âyetler arasında araştırılmalıdır. Sûre baştan sona tarandığı zaman, yapısal özellik itibariyle kaseme cevap olabilecek âyetin; 3., 14., 54. veya 64. âyetlerden birisinin olabileceği görülmektedir. Bu âyetlerle aşağıdakiler gibi kasem cümleleri oluşturmak mümkündür:
1.Zikir [öğüt/şeref] sahibi Kur’ân’a kasem olsun ki,
3.onlardan önce nice kuşakları helâk ettik Biz. Onlar da çağırıştılar. Ama artık kurtuluş vakti değildi.
1.Zikir [öğüt/şeref] sahibi Kur’ân’a kasem olsun ki,
14.onların hepsi elçileri yalanladılar. Bu sebeple azabım hakk oldu.
1.Zikir [öğüt/şeref] sahibi Kur’ân’a kasem olsun ki,
54.işte bu, bizim rızkımız; ona hiç tükenmek yoktur.
1.Zikir [öğüt/şeref] sahibi Kur’ân’a kasem olsun ki,
64.şüphesiz ki bu; ateş ehlinin birbiriyle tartışması hakktır.