http://vekuran.blogspot.com/2013/06/...-hikaye-4.html
EKONOMİ GERÇEKLERİ (hikaye 4)
Bankaların para basma hakkına sahip olduklarında neler yapabilecekleri için John Law güzel bir örnektir.
18.yüzyılın başlarında Fransa’da kraliyet borç batağındaydı.
Vergiler düzgün toplanamıyor, borçlara mukabil gelirler artmadığından kraliyet iflas bayrağını çekmeyi planlıyordu.
Bu sırada İskoçya’dan Fransa’ya göç etmiş olan John Law ve kardeşinin banka kurmasına izin verildi.
John Law, sermayesi olan altın ve gümüşlere karşılık banknot basacak ve borç dağıtacaktı.
Fikir, kraliyetin işine geldi. Law’un bankasının bastığı paralar ile borçlar ödenmeye başlandı.
Halk da memnundu bu işten. Birçok yatırımlar finanse ediliyor, hatta banka hisselerinin halka açılmasıyla zenginlik daha da artıyordu. Bankanın hissesini bir iki binden alanlar birkaç ay içinde milyoner oluyordu.
Hatta günümüzde kullanılan ‘milyoner’ terimi de Fransa’nın o neşeli zamanlarından kalan bir mirastır.
Law, bastığı banknotlar yoluyla ülkedeki ‘çılgın’ projelerin finansmanı sağlanıyordu.
O, Fransa’da çok saygın bir insandı artık.
Onun sayesinde ülke kalkınıyor ve hızla büyüyordu.
Sanayi ve bayındırlık projelerinin artmasıyla birlikte Law da kraliyetin en yüksek kademelerinde yerini almıştı.
Lakin zamanla rüzgar tersine döndü.
Banknot sayısı artmasına rağmen altın ve gümüş karşılıkları yükselmiyordu.
Law, halka sattığı hisselere karşılık topladığı paralarla Missisipi’deN altın ve gümüş tedarik edeceğine, bu paraları tekrar devlete ve halka borç olarak dağıtıyordu.
Halk arasında banknotların karşılığı altın ve gümüş olmadığı dedikoduları yayılmaya başladı.
Ellerindeki banknotların karşılığını almak için bankalar önünde izdihamlar oluştu.
Lakin birçokları parasını alamayacaktı.
Ülke derin bir iktisadi bunalıma girdi.
İşler durdu, fiyatlar düştü.
Çünkü esnafın mallarını satın alacak kadar para yoktu piyasada.
Dünün çok değerli banknotları bir anda değersiz bir kâğıt parçasına dönüşmüştü.
Law ülkeyi terketmek zorunda kaldı. Ve Fransa, yaşadığı bu korkunç deneyimi uzun yıllar ve hatta bugüne kadar üzerinden atamadı.