Başlık yazısına ek olarak toparladığım bazı bilgiler:
Anadolu Aleviliği, iki ana kol ve bu ikisi arasındaki pek çok versiyondan oluşan bir yelpaze:
1-) 13. yüzyıl ortalarında kurulan Safevi tarikatından Somuncu Baba’nın (ö.1412) Anadolu’da yaydığı, Mevleviler gibi Sünni bir tasavvuf inancı. Daha önce İslam’ın Türkler tarafından kabul edilmesinde öncü role sahip Sufi dervişler, daha sonra Osmanlı'nın kuruluş asırlarında Anadolu ve Balkanlarda Sarı Saltuk, Ahi Evren, Hacı Bektaş, Tapduk Emre, Yunus Emre, Emir Sultan, Akşemseddin, Hacı Bayram gibi isimlerle öncü rol oynadılar. Somuncu Baba’nın öğrencisi Hacı Bektaş-i Veli ile anılan bu Sünni kol, sonraki zamanda ondan uzaklaşarak kendini sol, liberal, batıcı, seküler, laik, muhalif, devrimci vb. sıfatlarla tanımlayan, akılcılık merkezli bir felsefe ekolüne dönüştü.
2-) Sünni Safevi tarikatının, 15. yüzyıl ortalarında Şii görüşe geçtikten sonra Anadolu'da yaydığı İrancı siyasi Şii kol. Ancak bu kol 17. yüzyıldan sonra İran'dan uzaklaştı ve bir bağlantısı kalmadı. Bilakis, İran’daki mevcut dini otoriter rejim, ilk maddede belirttiğim sıfatlara zıt duruşu ile Türkiye Alevileri için itici bir görünümdedir.
Sünni ve Şii görüş arasındaki temel farklar:
- Şiilerde halifeliği Ali'nin hakkı olarak görmek, ondan önceki halifeler Ebubekir, Ömer ve Osman'ı hakaret konusu olarak cami hutbelerine kadar taşır (Osmanlı, İran ile yaptığı anlaşmalara bunun yapılmamasını birinci madde olarak koyardı).
- Şiilikte Muhammed'in yolunu devam ettiren 12 ruhani imam inancı Sünnilikte yok.
- Şiilikte olan muta (süreli) nikahı Sünnilikte yok.
- Şii inanç devleti ele geçirerek devlet olmak üzerine kurulu. Sünni inanç liderleri ise kendilerini dini ve vicdani konularda danışmanlar olarak görürler.
- İbadet eden Alevi ve Sünniler aynı şekilde ibadet ederler. İbadet etmeyen Sünniler için ibadet, yerine getirmedikleri bir gerek iken… Alevilikte ibadeti gerek görmeyen kimi versiyonlar mevcut.
Şiilik ile İran (Safevi) Şiiliğini de ayırmak gerekiyor. 35 milyonluk Pers milliyetçiliği…
- Dünyadaki 150-200 milyonluk Şii nüfusu Şiilik üzerinden domine etmek ve,
- Bunun da 1 milyar 500 milyonluk Sünni nüfusu domine etmesi fikri üzerine kurulu.
Bu mümkün olmadığından, pratik süreç, Şii nüfusa sahip ülkeleri iç savaşa sürükleyerek yaratılan istikrarsızlık bölgelerinde Pers milliyetçiliği için alan açmak şeklinde işliyor.
|