Islâm dininde savaş

[kamer]

Türkçemizdeki “Savaş” sözcüğü, Arapçadaki “ قتالKıtal”, “ جهادcihad” ve “ حرب harb, محاربةmuharebe” sözcüklerinin karşılığı olarak kullanılmaktadır. Bu sözcüklerin anlamları farklı farklı olduğundan İslam dinindeki “savaş” sözcüğü yanlış anlaşılmaktadır.

“ حربHarb” sözcüğü, lügatlerde “ نقيض السلمnakızus silm; olumsuzluklardan uzaklığın karşıtı” diye tanımlanır. (Lisanü’l Arab “ حربhrb” maddesi) Yine lügatlerde noktalı خha (hı) harfiyle yazılan “ خربharb” sözcüğü de “ نقيض العمران Nakızu’l Umran: yapımının karşıtı; yıkım” olarak tanımlanır. (Lisanü’l Arab “ خرب hrb” mad.) Türkçemizdeki “harab, harabe, tahrip” sözcükleri, sözcüğün öz anlamıyla dilimize gelmiş sözcüklerdir. Demek oluyor ki bu iki sözcükte anlam yakınlığı vardır.

“Savaş” sözcüğü, “harb”, “muharebe” sözcüklerinin karşılığı olarak değerlendirilmesi doğru değildir; “harb” ve “muharebe” sözcüklerinin asıl anlamında ölme ve öldürme yoktur.

“Harb” sözcüğünün, “nakızus silm; olumsuzluklardan uzaklığın karşıtı” anlamını açarsak, bunun “tüm olumlu şeyleri olumsuz hale getirmek” demek olduğu anlaşılır. Burada ifade edilen, sağlam yapıların bozulması, insanların morallerinin bozulmasından tutun da mallarının mülklerinin talan edilmesi, ekinlerinin, meyve ağaçlarının, ormanların imha edilmesi, insanların sakat bırakılması, rencide edilmesi, esir alınması, hapsedilmesi, sakat bırakılması, gibi binlerce olumsuzluğu saymak mümkündür.

Bu durumda “ محاربmuharib”, denince “bozum yapacak; bir yeri yakıp yıkacak, bütünlüğünü, sağlamlığını her hangi bir girişimle bozacak, barışı ortadan kaldıracak kişi” anlaşılır. Görüldüğü üzere bunda ölme veya öldürme olması şart değildir.

Kur’anda “ ح ر بharb” kökenli sözcükler on bir kez yer alır. Bunlardan dört tanesi “ محرابmihrab”, bir tanesi “ محاريبmehâriyb” bir tanesi “ حاربhârebe”, bir tanesi “ يحاربونyüharibune, dört tanesi de “ حربharb” şeklindedir. Bu sözcüklerin geçtiği âyetlere bakıldığı zaman, bu bozma, yakıp yıkıp harap etme işçinin müşrik ve münafıklara özgü bir eylem olduğu görülecektir. Burada sadece Bakara 279’da Ribacıların (emeksiz, risksiz, yatırımsız para kazananların) Allah ve Elçisi tarafından bozuma, yıkıma uğratılacağı tehdidi yer almaktadır.

“ جهادCihad” sözcüğü de Müslümanlar arasında yanlış kabullenilerek “ölme ve öldürme” anlamına çekilmiştir. Biz daha evvel “Cihad’ı” şöyle açıklamıştık:

“Cihad”; “Allah tarafından kullarına verilmiş olan bedenî, malî ve zihnî kuvvetleri Allah yolunda kullanmak, yani Kur’an’ı anlama, anlatma, yaşama ve tanıtıp yayma için kuvvet harcamak” demektir ve bu da bilgi, beden ve mal ile yapılır. Bu ibadet münferiden yapıldığı gibi kurumsal olarak da yapılabilir.

“ قتالKıtâl” sözcüğü, işteşlik ifade eden bir sözcük kalıbı olup, “kişilerin karşılıklı birbirini öldürmesi anlamındadır. Yani “Mukâtil (savaşa çıkan kimse)”, “ölmeyi ve öldürmeyi göze almış kimse” demektir. Bizim burada üzerinde duracağımız “Savaş” da “ قتالkıtal, مقاتلةmukâtele (öldürme- ölme)” sözcüğünün karşılığı olan gerçek savaştır.

Kur’an baştan sona incelendiğinde İslam dininin amacının, insan hayatının değeri ve onun mutluluğu olduğu açıkça görülecektir. Zaten İslam sözcüğünün anlamı da “İnsanları ve toplumları her türlü olumsuzluktan uzaklaştırıp her yönde mükemmele ulaştırmak” demektir.

Hatırlanacağı üzere, Rabbimiz mü’minlere daha evvel şu emirleri vermiş Müslümanlar için savaşı emretmemişti.

Ve Allah’a çağırıp/yakarıp salihi işleyen ve “Ben Müslümanlardanım” diyen kimseden daha güzel sözlü kim vardır? Ve güzellikle çirkinlik/ iyilikle kötülük bir olmaz. Kötülüğü en güzel şeyle sav. O zaman, seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki sımsıcak bir Yakın’dır. (Fussilet; 33, 34)

Sözlerini bozmaları sebebiyle onları lanetledik ve kalplerine katılık koyduk. Onlar kelimeyi/sözcüğü yerlerinden/öz anlamlarından değiştirirler. Öğütlendiklerinin önemli bir bölümünü de unuttular. İçlerinden pek azı hariç, onlardan daima bir hainlik görürsün. Yine de sen onları affet ve aldırış etme. Şüphesiz Allah iyilik edenleri sever. (Maide; 13)

Onların söylediklerine/söyleyeceklerine sabret! Ve güzelce ayrıl onlardan. (Müzzemmil; 10)

Haydi öğüt ver/ hatırlat; şüphesiz sen sadece bir öğütçüsün/ hatırlatıcısın. Sen onların üzerinde bir zorba değilsin. (Gaşiye; 21, 22)

Ehlikitaptan birçoğu, gerçek kendileri için ortaya konduğu halde, benliklerindeki kıskançlıktan dolayı sizi imanınızdan sonra çevirip kâfir etsinler isterler. Buna rağmen siz, Allah’ın emri gelinceye kadar af ile, hoşgörüyle davranın. Şüphesiz Allah, her şeye en iyi güç yetirendir. (Bakara; 109)

Rabbimizin nazarında bir cana kıymak, tüm âleme kıymak mesabesindedir.

İşte bunun için Biz, İsrâiloğullarına: “Şüphesiz her kim bir zat veya yeryüzünde bozgunculuk karşılığı olmadan bir zatı öldürürse artık bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir zatın yaşamasına sebep olursa, bütün insanları yaşatmış gibi olur” yazdık (farz kıldık). Ve kesinlikle onlara elçilerimiz açık deliller ile geldiler. Sonra da şüphesiz onların birçoğu yeryüzünde kesinlikle aşırı davranan kimselerdir. (Maide; 32)

Rabbimiz, insan hayatına çok büyük önem vermiş ve insan hayatını korumak ve kurtarmak için mümkün olan her şeyi yapmıştır.

De ki: “Geliniz, Rabbinizin size neleri tabulaştırdığını; dokunulmaz kıldığını okuyayım:

‘Kendisine hiçbir şeyi ortak koşmamanızı,

Ana babaya iyilik yapmanızı- güzel davranmanızı,

Fakirlik endişesiyle / fakirleştiriliriz korkusuyla çocuklarınızı öldürmemenizi, - Sizi ve onları Biz rızklandırıyoruz.-

Kötülüklerin açığına ve gizlisine yaklaşmamanızı,

Haksız yere, Allah'ın haram kıldığı nefsi öldürmemenizi, -İşte bunlar, aklınızı kullanasınız diye O’nun size yükümlülük olarak ulaştırdıklarıdır.-

Yetimin malına da yaklaşmamanızı, -Yalnız erginlik çağına erişinceye kadar en güzel biçimde yaklaşabilir ve uygun şekilde harcayabilirsiniz.-

Ölçüyü, tartıyı hakkaniyetle tastamam yapmanızı, -Biz kimseyi gücünün yettiğinden başkası ile yükümlü tutmayız.-

Söylediğiniz zaman da, yakınınız da olsa adil olmanızı

Ve Allah'a verdiğiniz sözü tastamam tutmanızı.’ -İşte bunlar öğüt alıp düşünesiniz diye Allah’ın size yükümlülük olarak ulaştırdıklarıdır.-” (En’âm, 151, 152)

Ve işte Rahmân'ın kulları, Allah ile beraber başka bir ilâha yalvarmazlar. Allah'ın haram ettiği canı öldürmezler. –Ancak hak ile öldürürler.– ( Furkan; 68)

Ve hak ile olmadıkça, Allah'ın haram kıldığı bir kimseyi öldürmeyin. Ve kim haksızlık edilerek öldürülürse, Biz onun yakınlarına bir yetki vermişizdir. O da öldürmede aşırı gitmesin. –Şüphesiz öldürülen/haklarını koruyacak yakınları yardım olunmuştur.– (İsra; 33)

Bu, Allah tarafından insan hayatının korunmuş olduğunun, güvence altına alındığının, hiç kimsenin ferdi veya kamu kararıyla, Allah’ın izin verdiği olguların dışında savaş ile herhangi bir insanı öldüremeyeceğinin ilân edilmesidir.

Mümin mümini ancak hata ile öldürür, kişi kişiyi bile bile öldüremez.

Ve hata dışında bir mü’minin, diğer bir mü’mini öldürmesi söz konusu değildir. Ve kim bir mü’mini, kasıtsız/kaza ile öldürürse, mü’min bir köleyi özgürlüğe kavuşturmalı ve ölenin ailesine/varislerine teslim edilecek bir diyet vermelidir. –Ancak ölünün ailesinin bağışlaması müstesnadır.– Eğer öldürülen, mü’min olmakla beraber size düşman bir toplumdan ise, o zaman öldürenin, mü’min bir köleyi özgür bırakması gerekir. Eğer öldürülen sizinle aralarında antlaşma olan bir toplumdan ise öldürenin, ölenin ailesine diyet vermesi ve mü’min bir köleyi özgürlüğüne kavuşturması gerekir. Bunlara gücü yetmeyenin de Allah tarafından tövbesinin kabulü için arka arkaya iki ay oruç tutması gerekir. Allah, en iyi bilendir, en iyi yasa koyandır.

Ve kim bir mü’mini kasten [bile bile, isteyerek] öldürürse, işte onun cezası, içinde sürekli kalmak üzere cehennemdir. Ve Allah ona gazap etmiş, onu dışlamış, rahmetinden mahrum bırakmış ve onun için çok büyük bir azap hazırlamıştır. (Nisa 92, 93)

İki mü’min gurup provoke edilerek savaştırılırsa, diğer Müslümanlar tarafından onlara müdahale edilir.


Ve eğer mü’minlerden iki grup birbirleriyle savaştırılırlarsa, hemen onların arasını düzeltin. Şâyet biri ötekinin üzerine saldırırsa, Allah'ın buyruğuna dönünceye kadar saldıran tarafla savaşın. Sonra da eğer dönerse aralarında adaletle barış yapın ve hakkaniyetle davranın. Şüphesiz ki Allah, hakkaniyetle davrananları sever. (Hucurât 9)

(Devam edecek)