Namaz

[dost1]

KURAN'da NAMAZ [3]


"... Namaz, müminler üzerine vakti belirlenmiş bir farz ..." dır. (4/103)

Diyen Yaratan, aynı zamanda:

.... Biz bu Kitap'ta, herhangi bir şeyi ne eksik bıraktık ne fazla yaptık. .... (6/38) ve

.... Biz öğüt alan bir topluluğa ayetleri ayrıntılı bir biçimde açıkladık. .....( 6/126) dediğine göre:


Namaz Vakitlerinin açıklanmadığı yada kısmen / noksan açıklandığı söylenemez. Fakat, "Uydurma Hadislerin, Mezheplerin ve Geleneğin etkisinde kalmadan"; Yaratan'ın söylediğini anlamaya çalışıyor muyuz...?

Namaz Vakitleri, (11/114) ayeti ile belirlenmiş; Bazı ayetlerde de açıklık getirilmiştir.

Bu Ayeti değişik Çeviri ve Yorumlarda detaylı olarak görelim:

** hem namaz kıl Gündüzün taraflarının ikisinde ve gecenin gündüze yakın saatlerinde. .... Elmalılı

** Gündüzün iki tarafında ve gecenin (gündüze) yakın saatlerinde namazı kıl. ....Mevdudi
** Gündüzün iki ucunda ve gecenin gündüze yakın zamanlarında namaz kıl. .... Diyanet

** Yine sen, Gündüzün her iki ucunda ve gecenin ilk saatlerinde namaz kıl. .... S.Akdemir

** Gündüzün iki tarafında ve geceye yakın saatlerde namaz kıl. .... Y.N.Öztürk

** Ve gündüzün başında ve sonunda, bir de gecenin erken saatlerinde salâtta devamlı ol; .... M.Esed
** Gündüzün iki tarafında ve gecenin, gündüze yakın zamanlarında namaz kıl.... Taberi
Ve devamı: [10]
`
Beş Vakit Namazın -Bu Ayete göre- yerleştirildiği yerler:

Gündüzün iki ucunda : Sabah, Akşam
Gecenin gündüze yakın saatlerinde: Yatsı (doğru olduğu kanısındayım)

*** Abdullah b. Abbas, Hasan-ı Basrî, Taberi
Gündüzün iki ucunda : Öğle, İkindi
Gecenin gündüze yakın saatlerinde: Sabah, Akşam, Yatsı

*** Elmalılı,

Gündüzün iki ucunda : Sabah, Öğle, İkindi
Gecenin gündüze yakın saatlerinde: Akşam, Yatsı

*** Ö.R.Doğrul, A.Gölpınarlı (aktarma) H.B.Çantay (Medarik'ten)
Gündüzün iki ucunda : Sabah, Öğle, İkindi
Gecenin gündüze yakın saatlerinde: Yatsı (Akşam yok)

*** Mücahid

*** Taberi'de başka örnekler de var.

Ve Bazı yorumlar:

*** Ö.R.Doğrul : Ayeti kerime namaz vakitlerini mükemmel surette gösteriyor.

*** Diy.Tefsiri: ... Ayette namazın şekli ve zamanı belirlenmediği için .... mütevatir sünnet açıklamıştır
*** Mevdudi: Bu Ayet, namazın üç vakitte yani Sabah, Akşam ve Yatsı vakitlerinde ikamesini ön görüyordu. Buda gösterir ki ayet namazın miraç esnasında beş vakit olarak emrolunmasından önce nazil olmuştur.

(İniş sıraları : Bu Sure: 52, Miraç'a işaret edilen İsra suresi: 50 Necm Suresi: 23)
*** M.Esed : ... Bu buyruk, uygulamanın biçimini ve tam olarak ne zaman yapılacağını belirtmeksizin -çünkü bu iki husus Hz. Peygamber'in, sahih eylem ve sözleriyle biçimlenen sünnetiyle açıkça ortaya konmuştur- tüm farz namazları kapsamaktadır.
*** M. Hamidullah: "Gündüzün iki ucunda" Yani günün başlangıcı ile öğleden sonranın sonunda (!) .... Buna göre ayet, günlük beş vakit namaza işarette bulunuyor.

Gün ortasında ve içinde kılınan Öğle ve İkindi Namazlarını; "Gündüzün İki Ucuna" Nasıl yerleştirebilirsiniz?

Yapılması gereken; Ayeti anlamaya çalışmak mı? Beş vakit Namaza Ayette yer bulmak mı?

"Ayette ... belirlenmediği..." doğru tespitinden sonra; "mütevatir sünnette açıkladı" ilavesini yapınca -istemesek de- (6/38)'e rağmen, Kitapta, bu noktanın "eksik bırakıldığını" kabul etmek durumunda kalırsınız.

Ayeti anlamaya çalışmak yerine, "Geleneğe göre anlamak / yorumlamak" Kuran'la sınırlı kalmamış; Lügatleri de etkilemiştir. [11]

İlgili diğer Ayetlerle konuyu açmaya çalışalım.

(24/58)..... (sizden) sabah namazından önce, öğle sıcağında soyunduğunuzda ve yatsı namazından sonra yanınıza gireceklerinde ... izin istesinler. Bunlar, sizin açık bulunabileceğiniz üç vakittir. ...

Ayette; İzin istenecek, Birinci ve Üçüncü zaman, Sabah (Salaat-il-Fecri) ve Yatsı (Salaat-il-Işaai) Namazlarından önce ve sonra olarak, yani Namazlara göre belirlendiği halde; İkinci zaman, Neden Öğle namazından önce yada sonra olarak; Namaza göre belirlenmemiş...?

(17/78) Güneşin kaymasından/aşağı sarkmasından, gecenin kararmasına kadar namazı kıl. Sabah Kur'an'ını da gözet. Çünkü sabah okunan Kur'an tanıklarca izlenmektedir. (Y.N.Öztürk)

(17/78) Güneşin batmaya yüz tutmasından gecenin kararmasına kadar namaz kıl; Tan ağarırken de kuran oku. Doğrusu tan ağarırken kuran okumak, görülmeğe değer. (H.Atay)

(17/78) Güneşin batıya yönelmesinden gecenin kararmasına kadar namaz kıl; sabah vakti de namaz kıl, zira (Kuraan-el-Fecri =) sabah namazına melekler şahit olur. (Diyanet)

(liduluuki-ş-şemsi ...) ifadesine: Güneşin; Batıya kaymasından / Yönelmesinden: (S.Akdemir M.N.Yılmaz Taberi) Zevalinden: (A.Öztürk A.Gölpınarlı Ö.R.Doğrul ) Batmaya yönelmesinden: (M.Hamidullah H.Elmalı) Doruğu aşmasından (M.Esed) Kaymasından (E.Yüksel) Gün ortasını aşmasından (Diy.Tefsir) Gibi değişik anlamlar verilmiştir.


[... Bazı sahabe ve tabiin bunun "güneşin batışı" anlamına geldiğini söyler. Fakat, sahabe ve tabiinin çoğunluğu bunun "güneşin zirveden kayması" anlamına geldiği görüşündedirler...(Mevdudi)] Benzer ifadeler başka kaynaklarda da var. Tatbikini bizzat Hz. Peygamberle yaşayan Sahabesinin; Böyle önemli bir konuda, "İhtilafa düşmüş olması" kolay anlaşılır bir durum değildir. 11/114'de "Gündüzün ucuna Öğle Namazını yerleştiren" düşüncenin ürünü olabilir.


"Güneşin batmaya yönelmesinden ...." gibi bir ifade; "Gündüzün sonunda" kılınacak namazın zaman şeridinin biraz daha geniş tutulmasının ruhsatı olarak alınabilir.

Arapça Sözlükte [12] (duluuke = [Güneş] batmak) olarak verilmiştir. Bu durumda Ayetin anlamı: "Güneşin batmasından,gecenin kararmasına kadar namaz kıl ...." olur. Bu da, Akşam ve/veya Yatsı namazı anlamına gelir. Öğle / İkindi namazları kapsam dışında kalır.

(30/17-18)- Akşamlarken ve sabahlarken, öğle ve ikindi vaktinde Allah'ı (ki göklerde ve yerde hamd O'na mahsustur) tesbih edin, namaz kılın. (Diyanet)


(30/17)- O halde tespih Allah için. Akşama erdiğinizde de sabaha erdiğinizde de


(30/18)- Göklerde ve yerde hamd da O'na, gün sonunda da öğleye erdiğinizde de (Y.N.Öztürk)

Ayetlerde, değişik zaman dilimlerinde, "Allah'a Hamd ... den" bahsedilmektedir. (S.L.T = Namaz / Dua ) ve (ikindi) ifadeleri de yoktur. Buna rağmen, (Fesubhaane = Tesbih edin / Anın /Hamd edin...) ifadesine, (Namaz kılın) anlamı(!) verilmiştir. Bu, Namaza mı? Kuran'a mı? İslam'a mı? "Daha Çok" Saygıdır...?

20/130 ..... güneşin doğuşundan önce de batışından önce de Rabbini överek tespih et! Gecenin bazı saatleriyle gündüzün iki ucundan da tespih et ki hoşnutluğa erebilesin.

Ayette; Rabbe, Hamdin / Övgünün / Şükranın /Yakarışın ... -değişik zamanlarda- sunulması istenilmektedir. Tabii, -gündüzün iki ucunda kılınan- Namazlardaki tespihi de kapsar. Fakat, "tespih et" ifadesine "Namaz kıl / Namazla tespih et" anlamı verilmesi / yorumu yapılması, ne ölçüde doğrudur?

"Bu ayet, günlük beş vakit namazdan söz ediyor.... (M.Hamidullah)"

(2/238)- Namazları ve orta namazı koruyun.Tam bir saygıyla Allah'ın huzurunda kıyam edin.

(Orta namazın) Hangi Namaz olduğu konusunda: Tefsirlerde, (Sabah / İkindi / Akşam / Bütün Namazlar...) gibi değişik yorumlar vardır. (Taberi, Kuran Yolu...) [13a]

[vusta, V.S.T. kök ve türevleri]: "Orta / ortadaki..." anlamlarına geldiği gibi; "Faziletli / Üstün / Mükemmel ..." anlamlarına da geliyor.

Arapça çoğul kuralı gereği: (Namazlar) ifadesi ile; En az üç -bilinen- namaz ifade edilmiştir. (orta / faziletli... namaz) ifadesi ile de; Bu namazlardan "ortada / faziletli" olanı yada bir başka bilinen namaz ifade edilmiş olmalıdır.

(Salat-il-vusta = orta namazı) anlamı verildiğinde:
(11/114) Ayetindeki "Günün iki ucu..." İfadesiyle "Gün ortası: Öğle, İkindi vakti" ifade edilmiş olamaz.

(2/238) Ayetinde, -önceki ve sonraki ayetlerde- Gece / Gün / Gündüz gibi bir zaman ifadesi yoktur. Bu nedenle, Vakit namazlarından, Günün yada Gecenin ortasında kılınan bir Namaz ifade edilmiş değildir.
Vakit namazlarından birinin ifade edilmesi durumunda: (11/114) Ayetinde ifade edilen üç vakit namazdan "ortada olanı" olabilir.
(11/114) ve (62/9) -Hud ve Cuma sureleri- 9.Vahiy ve 2.Hicri yıllarda; (2/238) ayeti ise, 9.Hicri yılda inmiştir.

Bu ayetle; gün ortasında -öğle / ikindi vaktinde- kılınacak, "Yeni bir vakit Namazı" konulması da söz konusu değildir. İfade: "Mevcudu koruma..." anlamındadır. Ki bu aynı zamanda, (11/114) ayeti ile, Vakit Namazları noksan vazedilmişti anlamına gelir.

Vakit Namazları dışında, bilinen namaz - gün ortasında kılınan- Cuma Namazıdır. Aynı zamanda toplumsal bir durumu ve özel bir yeri olan, "Cuma Namazının özellikle korunması..." ifade edilmiş olabilir. [13b]

(Salat-il-vusta = faziletli... namazı) anlamı verildiğinde:
(2/238) ayetinin anlamı: "Namazları, (vusta = faziletli / üstün) Namazı koruyun ......" olur. [13c] [13d]

-- Tüm emredilen Namazlar kastedilerek; Türkçe'mizdeki:
"Çocuklarımızı, Yarınımız olan Çocuğu koruyun..." ifadesine paralel bir anlamda; yada:

-- Cuma Namazı ifade edilerek, bu namaz için "daha hassas olmamız" istenmiş olabilir.

Tabii, en doğrusunu Allah bilir. Benim kanım: (2/238) Ayetindeki, "Namazlar" ifadesi ile; (11/114) Ayeti ile emredilen, "Günlük vakit namazları"; (Salat-il-vusta) ifadesi ile de; (62/9) Ayeti ile emredilen, "Cuma Namazı" işaret edilmektedir. "Cuma Namazı" (vusta) ifadesine verilen "Orta ve Faziletli..." anlamlarını birlikte taşımaktadır.

Cuma Namazı :

Zorlaştırma ve Toplumsal boyutu açısından yukarıda incelenmişti.
"Namazın Vakti" üzerinde duralım. Önce ilgili Ayeti yeniden görelim.
".... Cuma günü, namaz için çağrı yapıldığında, Allah'ı anmaya/Allah'ın Zikri'ne koşun!...." (62/9)

Yaratan; Gündüzü: "Çalışma" (25/47 78/11) "Lütfundan Rızk arama" (30/23) zamanı yapmıştır.

Özel Gece ibadetleri ile yükümlü kıldığı elçisine bile:

"Kuşkusuz gündüz boyu senin için uzun bir dolaşma/uzun bir uğraş vardır." (73/7) demiştir.

"Haftada bir defa, Öğle vaktinde kılınan" ve özel bir durumu olan, Cuma Namazı için:

Namaz kılınınca hemen yeryüzüne dağılın ve Allah'ın lütfundan nasibinizi arayın. ..." (62/10) Demiştir.

Tekrar edelim: zaman sorunu olmayan, yada vakit ayırabilen Kişinin, bu vaktini Namazla değerlendirmesi tercihine saygı duyulur. Bu durumla, "Objektif Düşünmeyi" ayrı tutabilmeliyiz.

Bu Ayetler ve bu başlıkta zikredilen diğer Ayetler topluca göz önüne alındığında:

Yaratan'ın, Günde iki kez -öğle ikindi- çalışmaya ara vererek, Namaza çağırdığını söyleyebilir miyiz?

İnanan Kişi, bu soruyu; "Sadece Allah'ın Ayetlerine dayanarak" cevaplamak durumundadır.

(11/114) Ayetine verilen -Yaklaşık- "Ortak Anlam:"

** Gündüzün iki ucunda / tarafında / başında ve sonunda ve gecenin gündüze yakın zamanlarında / (ilk) saatlerinde namaz kıl. ....

Gündüzün uçları: başlangıcı ve bitişi; iki-üç dakika ile sınırlanan, kesin çizgiler olarak belirlenemez. Burada bir alan / zaman dilimi söz konusudur. Gündüzü ve Geceyi belirleyen özellikler: Aydınlık ve Karanlıktır. Gündüzün İki Ucu: Güneşin Doğuşundan bir süre önce Aydınlığın başlaması ve Güneşin Batışından bir süre sonra Aydınlığın bitişidir. Bu vakitlerde; yani Aydınlığın başlamasından sonra ve Aydınlığın bitişinden önce kılınan Namazlar, Sabah ve Akşam Namazlarıdır. "Gecenin gündüze yakın / ilk saatlerinde / zamanlarında " kılınan Namaz ise, Yatsı namazıdır Benim Ayetten anladığım budur.

Ve bu konuda: Kimseye "Şöyle Yapın" anlamında bir önerim yoktur. Okuyanların bu konular üzerinde; Yaratana "doğrudan muhatap olarak" düşünmesini istiyorum. Herkes; kendi kararını kendisi vermelidir.

Namazlarda Rekat Adedi :

Tehlikeli durumlardaki Namaz kısaltılabilir. (4/101) Tehlike geçince; "gerektiği gibi kılmak" üzere, Tehlike ve korku durumunda; Namaz, "Yaya yada binek üzerinde" kılınabilir (2/39) Allah, "ayakta, otururken, yan yatarken...." de anılabilir. (4/102)

Savaş durumunda:

.... onlara namaz kıldırdığın vakit, içlerinden bir grup seninle namaza dursun; silahlarını da alsınlar. Bunlar secdeye varınca, diğerleri arkalarında beklesinler. Sonra namaz kılmış olan diğer grup gelip seninle birlikte kılsınlar. Dikkatli olsunlar, silahlarını yanlarına alsınlar. .... (4/102)

Bu ayette, Tehlikeli durumlar için, Bir Rekat olarak tanımlanmıştır. Normal şartlarda, en az iki rekat olma durumundadır. Net bir sınır belirlenmediğine göre; Genel kurala uygun olarak, Kişiye serbest hareket imkanı tanınmış olabilir. Çok rahat "Zam yapılmasına rağmen" eksiltme yapılmadığı düşünülürse, Hz. Peygamberin, dörtten fazla vakit namazı kılmadığı kanısına varılabilir.

Toplu namazlarda, bu sınırlar dahilinde, İmama uyulma durumu vardır.

DİPNOTLAR : .
[10] 11/114 diğer Çevirileri:

** Gündüzün iki tarafında (sabah, akşam) ve geceye yakın sâatlerde namaz kıl;....S.Ateş

** Gündüzün iki tarafında ve gecenin gündüze yakın saatlerinde namazı kılınız. .... Diy.Tefsiri
** Namazı günün iki kısmında (taraf / uç)ve gecenin ilk saatlerinde dosdoğru kılın. ....Ö.R.Doğrul
** Gündüzün iki ucunda, gecenin yakın kısmında namazı gözet. .....E.Yüksel
** Ve gündüzün başlangıcıyla son kısmında ve gecenin ilk çağlarında namaz kıl .... A.Gölpınarlı
** Gündüzün iki tarafında ve gecenin de yakın saatlerinde dosdoğru namazı kıl. ....H.B.Çantay
** Ve gündüzün iki ucunda ve geceye yakın saatlerde namazı kıl. .... M. Hamidullah

[11] Kuran kelimelerinin etimolojisini, Hicri dördüncü yüzyıldan önce yazılmış Lügat kitaplarına göre araştırmak gerekir. .... dördüncü yüzyılda mezhepler, ideolojiler, fırkalar tam anlamı ile teşekkül ettikleri için, kendi mezhebine yol ve destek bulabilmek için, işine gelebilecek şekilde, kök manaya kendi mezhebini sokabilir. [Hüseyin ATAY / Cehaletin Tahsili s:167]

[12] http://www.arapcasozluk.net

[13a] Y.N. Öztürk: Kuran tarafından vakti açıkça bildirilen namazlar üçtür. ... 2. Orta namaz ...gün ortasında kılınacak olan namaz. (Öğle ve İkindinin, orta namazın bölümleri olduğu kapsadığı kanısında). [İslam Nasıl Yozlaştırıldı s:472-473]
[13b] A. GÖLPINARLI Çevirisi, (2/238) Ayetinin açıklamasından: ...... Zeydi imamlarının bir kısmı, orta namazının, cuma günleri Cuma namazı, diğer günler öğle namazı olduğunu kabul etmiştir.....
[13c] [Kuran'ı Kerim Lügati /Çev. Mahmut Çanga / Timaş Yay. S:549]
Diğer ayetlerde, benzer anlamlarda:
(2/143) .... şahit ve örnek olmanız için (vaseten = faziletli / üstün) bir ümmet kıldık. .... (tam ortada bulunan yerine)

(68/28) (evsetühüm = Erdemli / üstün görüşlü) olanı şöyle dedi: "Ben size söylemedim mi? Tespih etseydiniz ya!" (Ortancaları yerine)
Ki bu ifadlerin yadsınabilecek bir yanı yoktur.
Artı yada Eksi yönde, Aşırılığa kaçılmayan "orta Yol" Aynı zamanda "faziletli yoldur."
25/67 Onlar, sarfettikleri zaman ne israf ederler ne de cimrilik, ikisi arasında orta bir yol tutarlar.

[13d] M.ESED (2/238) Ayetinin açıklamasından: Lafzen, “orta (yahut, “en mükemmel”) namaza”. Bazı otoriteler bunun ‘sabah’ (fecr) namazını ifade ettiğine inandıkları halde genel kabul gören görüş, ‘ikindi’ (‘asr) namazını işaret ettiği şeklindedir. Ancak Muhammed Abduh, bu görüşü daha da ileri götürerek bunun “en mükemmel şekliyle namaz” anlamına da gelebileceğini söyler -yani, “tüm zihin Allah'a yönelmiş olarak, huşû içinde ve O'nun kelâmını tefekkür ederek hulûs-i kalb ile namaz” (Menâr II, 438). ......